قرآن حکیم پاداش احسان و نیکی را نیکی می‌داند. معنای دقیق آن این است که اگر کسی نسبت به شما نیکی کرد و شما نیز مشابه آن را درباره او روا داشتید کار شما عدل است نه احسان؛ ولی اگر افزون بر کار او، شما دوباره نسبت به او نیکی کنید کار شما می‌شود احسان که می‌تواند جزای احسان او باشد.
به نقل ازصدانیوز،حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی با ذکر حدیثی از پیامبر اسلام به ارزش و اهمیت نیکوکاری اشاره دارند و مرقوم داشتند: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: خدا به داود پیامبر(علیه السلام) چنین وحی کرد: بنده‌ای از بندگانم در روز قیامت کار نیکی می‌آورد، پس او را در بهشت حاکم می‌سازم. داود پرسید: آن کار نیک چیست؟ خدای متعالی فرمود: اندوهی از موٴمنی می‌زداید، اگر چه با دانه‌ای خرما یا نیمی از آن باشد. داود گفت: شایسته است کسی که تو را بشناسد امیدش را از تو نَبُرد.[۱]
معظم له درباره آداب نیکوکاری نیز اذعان داشتند:
قرآن حکیم پاداش احسان و نیکی را نیکی می‌داند. معنای دقیق آن این است که اگر کسی نسبت به شما نیکی کرد و شما نیز مشابه آن را درباره او روا داشتید کار شما عدل است نه احسان؛ ولی اگر افزون بر کار او، شما دوباره نسبت به او نیکی کنید کار شما می‌شود احسان که می‌تواند جزای احسان او باشد.
ایشان سپس در آداب احسان، نیکی به همه مردم اعم از نیکوکار و بدکار و همچنین نیکی کردن بدون منت را جزئی از این آداب می دانند و با ذکر احادیثی از ائمه معصومین مرقوم داشتند:
احسان آدابی دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
جزای نیکی با نیکی: رسول خدا خدا(صلوات الله علیه) فرمود: چون کسی به شما نیکی کرد، آن را با نیکی جبران کنید. اگر نداشتید سپاسگزار او باشید، زیرا سپاسگزاری گونه‌ای از پاداش است.[۲]
نیکی به همه: امام رضا (سلام الله علیه)به نقل از پیامبر خدا(صلوات الله علیه) فرمود: به همگان، اعم از شایستگان و نااهلان نیکی کنید؛ اگر کسی را نیافتی که درخور و شایسته دریافت نیکی باشد تو به نیکی کردن سزاواری.[۳]
نیکی در برابر بدی: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: آیا شما را از بهترین خُلق دنیا و آخرت آگاه نکنم؟ درگذشتن از کسی که به شما ظلم کرده است، نیکی و احسان به کسی که به شما بدی کرده و بخشیدن به کسی که از شما دریغ داشته است.[۴]
تعجیل، تقلیل و ترک منت: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نیکوکاری کامل نمی‌شود، جز با سه خصلت: شتاب در آن، کم شمردن بسیار آن و منت ننهادن.[۵]
مخفی بودن: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نیکوکاری به صلاح نمی‌گراید، جز با سه چیز: اندک شمردن آن، مخفی کردن آن و شتاب در آن، زیرا آن‌گاه که تو آن را اندک بشماری، نزد دریابنده بزرگش کرده‌ای و چون آن را بپوشانی آن را به کمال رسانده‌ای و هنگامی که شتاب کردی، گوارایش کرده‌ای.[۶]
معظم له در بخش دیگری از این کتاب ارزشمند، محبوب خدا و جذب دلهای مردم به نیکوکار را از جمله پاداش نیکوکاری دانسته و به ذکر احادیث اهل بیت در موضوع «پاداش نیکوکاری» پرداختند و آورده اند:
خیر دنیا: امیرموٴمنان(سلام الله علیه) می‌فرمود: خیری در دنیا نیست، مگر برای دو کس: آن که هر روز بر احسان خود می‌افزاید و کسی که گناهانش را با توبه جبران می‌کند.[۷]
جذب دل‌ها: امیرموٴمنان (سلام الله علیه) فرمود: هر که احسان و نیکی کند، دل‌ها به سوی وی گرایش یابند.[۸]
مصونیت از لغزش: امیرموٴمنان (سلام الله علیه)می‌فرماید: نیکوکاری، آدمی را از سقوطِ خواری‌زا نگاه می‌دارد.[۹]
جلوگیری از مرگ بد: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: نیکوکاری از مرگ بد پیشگیری می‌کند.[۱۰]
برکت در خانه: امام صادق (سلام الله علیه) به نقل از رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: برکت به سوی خانه‌ای که از آن نیکی می‌تراود از فرو رفتن کارد در کوهان شتر (که نرم و نفوذپذیر است) و شتاب سیلاب از فراز کوه به عمق دره شتابان‌تر است.[۱۱]
افزایش رزق و آبادی شهرها: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: نیکوکاری و حسن همجواری بر نعمت.ها می‌افزاید و شهرها را آباد می‌سازد.[۱۲]
عمر طولانی: امام صادق (سلام الله علیه)فرمود: نیکی و خوش خُلقی شهرها را آباد می‌کنند و بر عمرها می‌افزایند.[۱۳]
ورود به بهشت: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: خدای سبحان در روز قیامت به فقیران می‌فرماید: بنگرید و چهره‌ها را جست.وجو کنید، پس هر کس به شما نیکی کرده دستش را گرفته و به بهشتش درآورید[۱۴]؛ همچنین فرمود: برداشتن خاشاکی از چهره برادرت ده حسنه و لبخند زدن به رویش یک حسنه دارد و نخستین کسی که به بهشت درمی‌آید اهل نیکوکاری است.[۱۵]
دوری از آتش جهنم: حضرت موسی (سلام الله علیه) خطاب به خدا عرض کرد: خدایا پاداش کسی که آزارش را از مردم باز دارد و به آنان نیکی کند چیست؟ خدا فرمود: ای موسی! در روز قیامت آتش به او خطاب می‌کند: هیچ راهی به سوی تو ندارم.[۱۶]
محبوب خدا شدن: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: هر کار نیکی صدقه است و آن که به کار خیری رهنمود می‌دهد همچون فاعل آن است و خدا کمک به بیچاره را دوست می‌دارد.[۱۷]
————————————————————-
منبع: کتاب مفاتیح الحیات، اثر معظم له
:پاورقی
[۱] . (قرب الاسناد، ص۵۶؛ ر.ک: مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۹۵).
[۲] . (تحف العقول، ص۴۹).
[۳] . (عیون اخبار الرضا Ａ ج۲، ص۳۵).
[۴] . (الزهد، ص۱۵).
[۵] . (تحف العقول، ص۳۲۳).
[۶] . (الکافى، ج۴، ص۳۰).
[۷] . (روضه الواعظین، ص۴۴۸).
[۸] . (غرر الحکم، ص۴۴۹).
[۹] . (غرر الحکم، ص۳۸۶).
[۱۰] . (دعائم الاسلام، ج۲، ص۳۳۱).
[۱۱] . (الکافى، ج۴، ص۲۹).
[۱۲] . (مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۲۵).
[۱۳] . (الکافى، ج۲، ص۱۰۰).
[۱۴] . (وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۹۱).
[۱۵] . (الدعوات، ص۱۰۸).
[۱۶] . (الأمالی، صدوق، ص۲۰۸).
[۱۷] . (الکافى، ج۴، ص۲۷).
