نزد خداوند عزّوجل، چیزی برتر از این نیست که از آن‌چه نزد اوست، خواسته و تمنّا شود. چنین دعایی، نه از سر لقلقه زبان و نه بر اساس خواندن صرف جملات، بلکه بر مبنای آگاهی و بصیرتی است که انسان مؤمن، درباره موقعیت خود در برابر پروردگار پیدا می‌کند و چه نیکوست که در ایام مبارک ماه رجب و لحظات استجابت دعا، این سفارش مهم پیشوای پنجم را محل توجه قرار دهیم و از برکات معنوی این ماه، بیشتر برخوردار شویم.
به گزارش نباءخبر، همزمانی نخستین روز ماه مبارک رجب با ولادت حضرت باقرالعلوم(ع)، تلاقی مبارکی است که باید آن را مصداق «نُورٌ عَلَى نُورٍ» دانست؛ هر چند که برخی از مورخان، ولادت آن امام هُمام را در ماه صفر می‌دانند، اما این معنا، بر دلیل ما برای مبارک خواندن این تلاقی، تأثیری نمی‌گذارد و فرخنده خواندن چنین روزی را مورد تردید قرار نمی‌دهد؛ چرا که عالمی جلیل‌القدر، همچون شیخ مفید، در کتاب «مسارالشیعه» به این موضوع اشاره می‌کند و می‌نویسد: «أوّلَ یَومَ مِنهُ (شهر رجب) کانَ موُلِدَ مَولانَا وَ سَیِّدَنَا أبِی جَعْفَر مُحَمَّد بنِ عَلی الباقِر عَلیهِ‌السَّلام» (چاپ دارالمفید، نجف – ص56)؛ آقا و سرور ما، حضرت ابی‌جعفر، محمد بن علی(ع)، در نخستین روز این ماه (یعنی ماه رجب) زاده شد. از این بحث تاریخی که هرچند شیرین، اما در موضوع مورد بحث ما فاقد جایگاه است، بگذریم، باید این تلاقی فرخنده را فرصتی بدانیم برای آن که از لسانِ الهی آن شکافنده علوم – که درود خداوند بر او باد – درباره دعا و نیایش بشنویم و بیاموزیم؛ مگر نه این که بر اساس گفته رسول‌خدا(ص)، «إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ» (صدوق، ثواب الاعمال، دارالشریف الرضی – قم، ص 54)، ماه رجب، ماه خدا و «یَصُب الله فیهِ الرَّحْمَة عَلَى عِبادِه» (صدوق، عیون اخبارالرضا(ع)، موسسه اعلمی – بیروت، ج1،ص76) هنگام بارش رحمت بیکران الهی بر بندگان است و فرصتی استثنایی برای اهل عبادت، جویندگان مقام بندگی و آنان که شنیده‌اند کلام صادق آل‌محمد(ع) را که درباره این ماه فرمود: «إذَا کَانَ یَومَ الْقیامَةِ نادِىَ مُنادِ مِنْ بَطنانِ الْعَرْشِ: أیْنَ الرَّجَبیّون؟ فَیَقومُ اُناسِ یُضیءَ وُجوُهَهُم لِاَهْلِ الْجَمْعِ … هَذَا لِمَن صَامَ مِن رَجَبِ شَیئاً وَلَو یَوماً مِنْ أوَّلهِ أو وَسَطِهِ أو آخرِه» (حرّ عاملی، وسائل الشیعه، آل‌البیت – قم، ج 10، ص479)؛ هنگامی که روز قیامت فرا رسد، ندا دهنده‌ای از کنگره عرش ندا دردهد که «رجبیون کجایند؟» پس در آن وقت، گروهی بر می‌خیزند که چهره آن ها در میان جماعت [چون قرص ماه] می‌درخشد … اینان کسانی هستند که در ماه رجب، روزه‌داری کردند، اگر چه یک روز در ابتدا یا وسط یا انتهای این ماه. آن چه از امروز پیشِ روی ماست، دریایی از معنویت است که برای بهره‌مندی از زلال آن، از پیمودن راه و مشیِ طریقی که معصومین علیهم‌السلام طی کرده‌اند، ناگزیریم و به ویژه، باید که در دعا و مناجات، به آن دردانه‌های هستی تأسی جوییم.
مناجات راستین در بیان امام باقر(ع)
ماه رجب، ماه دعا و حاجت خواستن از ربّ اعلی است. امام باقر(ع) در حدیثی مبارک که در تفسیر آیه «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ» (غافر – 60) و بیان معنای «عبادت» برای زرارة بن اعین بیان شده‌است، می‌فرماید: «مقصود از آن، دعاست و بهترین عبادت، دعاست». (ترجمه کافی، کمره‌ای، ج6، ص 15) آن حضرت در پاسخ به یکی از اصحاب خود که از ایشان درباره «دعای برتر» پرسیده بود، فرموده است: « مَا مِنْ شَیْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ اَلْحَدِیثَ»(همان)؛ نزد خداوند عزّوجل، چیزی برتر از این نیست که از آن‌چه نزد اوست، خواسته و تمنّا شود. چنین دعایی، نه از سر لقلقه زبان و نه بر اساس خواندن صرف جملات، بلکه بر مبنای آگاهی و بصیرتی است که انسان مؤمن، درباره موقعیت خود در برابر پروردگار پیدا می‌کند و چه نیکوست که در ایام مبارک ماه رجب و لحظات استجابت دعا، این سفارش مهم پیشوای پنجم را محل توجه قرار دهیم و از برکات معنوی این ماه، بیشتر برخوردار شویم.
الگویی به نام دعای «سمات»
حضرت امام باقر(ع) در دعاهای منسوب به ایشان، همین روش و سلوک را پی گرفته و گویی این ادعیه، درسی عملی برای فراگیری آن آموزه بزرگ است. در یکی از مشهورترین دعاهای منسوب به آن حضرت، یعنی «دعای سمات» (برای مطالعه درباره انتساب دعا به حضرت باقرالعلوم(ع)، بنگرید به : بحارالانوار، ج90، ص96 – مؤسسه الوفاء) که امام خمینی(ره) درباره آن گفته است: «دعای عظیم الشأن … که منکران را جرئت انکار سند و متن آن نیست و مقبول عامه و خاصه و عارف و عامی است و در آن دعای شریف مضمون‌های عالی‌مقام و معارف بسیار است که شمیم آن قلب عارف را بی‌خود کند و نسیم آن نفخه الهیه در جان سالک دمد» (تفسیر سوره حمد، ص 19)، می‌توان از این سیره الهی، رد و نشان کاملی یافت؛ آن‌جا که پس از مقدمه‌ای طولانی و ذکر موهبت‌های الهی بر بندگان خاص درگاه حضرت حق، چنین از پروردگار طلب حاجت می‌کند و می‌فرماید: «اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الدُّعَاءِ، وَ بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ الَّتِی لا یَعْلَمُ تَفْسِیرَهَا وَ لا یَعْلَمُ بَاطِنَهَا غَیْرُکَ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ» (شیخ توسی، مصباح‌المتهجد، مؤسسه فقه شیعه بیروت، ص 420)؛ بارخدایا! به حق این دعا و به حق نام‌هایی که جز تو کسی تفسیرشان را نمی‌داند و جز تو کسی از باطن آن ها آگاه نیست، بر محمد و خاندان پاکش درود فرست و با من چنان کن که سزاوار [خدایی] توست و نه آن‌چنان که من درخور آن هستم. شیخ توسی در «مصباح المتهجد»، هنگام خواندن دعای سمات را، ساعات پایانی روز جمعه دانسته است.(همان، ص 416)
