سیدجواد طباطبایی در میان فیلسوفان سیاسی ایران بیش از همه به خاطر نظریه «ایرانشهری» مشهور است. وی در تاریخ‌نگاری اندیشه در ایران معتقد بود که نظام سیاسی کشور همواره متاثر از نوعی فرهنگ فراقومی بوده که اصطلاحا «ایرانشهر» نام دارد و از پیش از اسلام تا امروز تداوم داشته است.
به گزارش نباءخبر،سیدجواد طباطبایی، فیلسوف «ایرانشهر» پس از تحمل چند سال رنج بیماری سرطان در یکی از بیمارستان‌های کالیفرنیا در سن 77 سالگی به تاریخ 10 اسفند 1401 چشم از جهان فروبست.
طباطبایی از سال ۱۳۹۷ به بعد در امریکا اقامت داشت و تحت مداوا بود. این چهره سرشناس علوم انسانی در ایران که در سال ۱۳۲۴ در تبریز متولد شده بود، تحصیلات عالی خود را در دانشگاه تهران گذراند و سپس در دانشگاه سوربن فرانسه دیپلم مطالعات عالی فلسفه سیاسی خود را دریافت کرد.
او با نوشتن رسالهای درباره «تکوین اندیشه سیاسی هگل جوان» موفق به اخذ دکترا در رشته فلسفه سیاسی شد و در سال ۱۳۶۳ به ایران بازگشت. او پس از آمدن به ایران در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و به عضویت هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی درآمد، هر چند مدتی بعد ممنوع‌التدریس و از این دانشگاه اخراج شد.
او در ادامه فعالیت‌هایش از سال ۸۸ تا ۹۵ در موسسه مطالعات سیاسی – اقتصادی «پرسش» مشغول تدریس بود و پژوهش‌هایش در زمینه تاریخ اندیشه سیاسی در ایران را پیش می‌برد. او مدتی نیز عضو هیات علمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود.
طباطبایی در سال ۱۳۷۶ نشان نخل آکادمیک، عالی‌ترین نشان علمی فرانسه، و همین طور مدال نقره تحقیقات در علم سیاست از دانشگاه کمبریج را کسب کرد. وی همچنین در نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی در سال ۱۳۹۶ لوح تقدیری از حسن روحانی رییس‌جمهور وقت دریافت کرد.
سیدجواد طباطبایی در میان فیلسوفان سیاسی ایران بیش از همه به خاطر نظریه «ایرانشهری» مشهور است. وی در تاریخ‌نگاری اندیشه در ایران معتقد بود که نظام سیاسی کشور همواره متاثر از نوعی فرهنگ فراقومی بوده که اصطلاحا «ایرانشهر» نام دارد و از پیش از اسلام تا امروز تداوم داشته است.
طباطبایی بر این باور بود که زبان فارسی مرکز ثقل هویت ایرانی و تنها معیار و مهم‌ترین سند تداوم تاریخی فرهنگ ایران است. از طباطبایی کتاب‌هایی با عنوان «زوال اندیشه سیاسی در ایران»، «جدال قدیم و جدید»، «مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی» و «دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران» برجا مانده است.
به گزارش «اعتمادآنلاین»، طباطبایی در کودکی همزمان با تحصیلات رسمی، زبان عربی را نیز آموخت و فلسفه اسلامی را در حوزه علمیه تبریز فراگرفت. او پس از پایان دوره متوسطه برای تحصیل در رشته حقوق به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران آمد و همزمان نزد جواد مصلح، از فیلسوفان ایرانی و شارحان برجسته ملاصدرا، خوانش فلسفه اسلامی را ادامه داد. همچنین در سمینارهای هانری کربن، فیلسوف، مستشرق و شیعه‌شناس فرانسوی حاضر شد و پس از اخذ مدرک کارشناسی و گذراندن دوره سربازی، موفق به اخذ بورس تحصیلی از دانشگاه پاریس شد. طباطبایی در پاریس دانشگاه خود را تغییر داد و برای تحصیل در رشته فلسفه سیاسی به دانشگاه سوربن شد.
دکتر طباطبایی در پاریس ضمن تحصیل در درسگفتارهای لوئی آلتوسر، فیلسوف چپگرای فرانسوی و فرانسوا شاتله فیلسوف هگلی – مارکسی به مطالعه آثار و اندیشه‌های گئورگ ویلهلم فردریش هگل مشغول شد. در نهایت در سال 1363 با نگارش رسالهای با عنوان «تکوین اندیشه سیاسی هگل جوان» درجه دکترای دولتی در رشته فلسفه سیاست را از دانشگاه سوربن گرفت و به ایران بازگشت و به عضویت هیات علمی دانشگاه تهران درآمد و معاون پژوهشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی شد. همزمان سردبیری نشریه همین دانشکده را به عهده گرفت، اما پس از مدتی از دانشگاه اخراج شد. طباطبایی پس از اخراج برای کار علمی و پژوهشی به خارج از ایران رفت و در مراکز علمی – پژوهشی فرانسه، آلمان و امریکا مشغول به کار شد.
آثار طباطبایی در حوزه اندیشه سیاسی در اسلام و ایران از اواخر دهه1360 و اوایل دهه1370 به بحث‌های عمیق و گسترده و دامنه‌داری در فضای روشنفکری و فکری ایران دامن زد. او در آثاری چون درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، زوال اندیشه سیاسی در ایران، خواجه نظام‌الملک، ابن‌خلدون و علوم اجتماعی به بازخوانی جدی و انتقادی اندیشه و فلسفه سیاسی در ایران پرداخت و امتناع شرایط تفکر در ایران را پروراند.
وی سپس با آثاری چون دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط در ایران و مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی، ضمن انتقادهای کوبنده بر روشنفکران و متفکرانی چون جلال آل احمد و دکتر علی شریعتی، به تبیین نظریه ایرانشهری پرداخت. طباطبایی همچنین برای سال‌ها در موسسات و مراکز آموزشی خصوصی چون پرسش به تدریس اندیشه سیاسی غرب پرداخت و در این زمینه آثار ارزشمند و گرانمایه‌ای چون جدال قدیم و جدید نگاشت و در درسگفتارهای مفصلی به معرفی و توضیح اندیشه‌های متفکرانی چون هگل، روسو، ماکیاولی و… پرداخت.
جواد طباطبایی در دهه‌های هشتاد و نود خورشیدی از بحث‌برانگیزترین متفکران ایرانی بود و در آثار و گفتارش به انتقادهای تند و صریح از روشنفکران و متفکران معاصر ایران می‌پرداخت. طباطبایی مدت‌ها از بیماری سرطان رنج می‌برد و در سال‌های اخیر برای درمان به امریکا سفر کرده بود، اما تا واپسین لحظات درباره ایران و سرنوشت آن به تامل می‌پرداخت و در شبکه‌های اجتماعی، اندیشه‌ها و دیدگاه‌های خود درباره تحولات اخیر ایران را منعکس می‌کرد.
