جنبش اخیر به دنبال اعتراض مردم خشمگین به افزایش بهای بنزین و پس از آن بهای گاز مورد نیاز خودروها پدیدار شد و از روز یکشنبه در چندین شهر بالا گرفت.
به گزارش نباء خبر، در پی شدت گرفتن اعتراض‌ها در قزاقستان که اغلب نقاط آن طی دو روز گذشته پس از اعلام افزایش قیمت سوخت دستخوش ناآرامی شده، وضعیت فوق‌العاده در سراسر این کشور برقرار شد. به گزارش راشا تودی، در حالی که پایتخت سابق قزاقستان و برخی شهرهای کلیدی دیگر به دلیل خشم از افزایش قیمت سوخت، همچنان درگیر ناآرامی ها است، معترضان عصر روز چهارشنبه پنجم ژانویه به ساختمان قدیمی اقامتگاه ریاست جمهوری در آلماتی نفوذ کرده و داخل آن را به آتش کشیدند.
رسانه‌های داخلی در قزاقستان در حالی از برقراری وضعیت اضطراری در سراسر کشور خبر داده‌اند که ناآرامی‌ها تشدید شده و درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی به گفته برخی منابع چند کشته به جای گذاشته است.بنا به گزارش خبرگزاری‌های بین المللی و رسانه‌های محلی، آلماتی، پایتخت پیشین و بزرگ‌ترین شهر قزاقستان به همراه یکی از استان‌های غربی که بیشترین ناآرامی و خشونت در آن گزارش شده است پیش‌تر به فرمان «قاسم ژُمارت توکایف»، رئیس جمهوری این کشور به مدت دو هفته تحت وضعیت فوق‌العاده قرار گرفته بود.بر اساس فرمان یاد شده، مقررات وضعیت اضطراری از ساعت ۱۱ شب اعمال و تا ۷ صبح بامداد روز بعد تداوم خواهد داشت و طی آن محدودیت‌های رفت و آمد و ممنوعیت برپایی هرگونه تجمع در نظر گرفته شده است.رئیس جمهوری قزاقستان ساعاتی پیش از صدور این فرمان آنچه وی «فراخوان برای حمله به دفاتر دولتی و نظامی» خوانده بود را کاملا غیرقانونی توصیف و محکوم کرده بود.وی در جریان یک نطق ویدیویی تاکید کرده بود که دولت سقوط نخواهد کرد و وی خواهان اعتماد متقابل و گفتگو با معترضان است.
این در حالیست که به گزارش رسانه‌های داخلی، رئیس جمهوری قراقستان سرانجام روز چهارشنبه تحت فشار اعتراضات دولت این کشور را منحل کرد.فرمان منتشر شده در وب‌سایت ریاست جمهوری قزاقستان در روز چهارشنبه ۵ ژانویه (۱۵ دی) نشان می‌دهد که رئیس جمهور قاسم ژُمارت توکایف، استعفای دولت به ریاست نخست وزیر، عسکر مأمون را پذیرفته است. علیخان اسماعیلوف، معاون نخست وزیر تا زمان تشکیل کابینه جدید سرپرستی دولت را برعهده خواهد گرفت.به گزارش رویترز، پلیس در آلماتی برای متفرق کردن تظاهرکنندگان از جلوگیری از هجوم صدها معترض به دفتر شهردار از گاز اشک آور و نارنجک‌های صوتی استفاده کرده است.برخی منابع خبری به نقل از قاسم ژُمارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان اعلام کردند که در جریان درگیری معترضان با نیروهای امنیتی در این کشور چند نفر کشته شده‌اند.ریانووستی با انتشار گزارشی در این خصوص یادآور شده که آقای توکایف همچنین از کشته شدن افرادی در میان نیروهای امنیتی و انتظامی سخن به میان آورده است.
به گفته توکایف، در نتیجه درگیری بین مقامات امنیتی و معترضان، افرادی کشته شده اند. به نقل از ریانووستی، رئیس جمهور درباره چند کشته در میان اعضای نیروهای انتظامی و امنیتی نیز سخن گفته است.وزارت کشور قزاقستان بدنبال اعلام این نقل قول از رئیس جمهوری و با استناد به رسانه‌های محلی کشته شدن ۸ نفر از نیروهای امنیتی این کشور در جریان ناآرامی و شورش‌ها و زخمی شدن بیش از ۳۰۰ نفر از ماموران پلیس و گارد ملی به دست «جمعیت خشمگین» را تایید کرد.همزمان، قاسم ژُمارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان، روز چهارشنبه از روسیه و متحدانش برای کمک به سرکوب شورش‌های جاری در کشورش درخواست کمک کرد. وی شورش‌ها را کار «تروریست‌هایی» خواند که در خارج آموزش دیده و ساختمانها، زیرساختها و تسلیحات، و نیز ۵ فروند هواپیمای داخلی و خارجی را در فرودگاه آلمانی تصرف کرده‌اند.
وی در نطقی در تلویزیون دولتی گفت: «امروز از سران کشورهای ‘سازمان پیمان امنیت جمعی’ خواستم تا قزاقستان را در شکست دادن تهدید تروریستی که با آن روبروست یاری رسانند.»رهبران کشورهای عضو این سازمان به دنبال درخواست قاسم ژُمارت توکایف با اعزام نیرو به قزاقستان «به مدت محدود» و برای تثبیت و آرام کردن اوضاع در این کشور تحت عنوان «نیروهای حافظ صلح» موافقت کردند.سازمان پیمان امنیت جمعی در حوزهٔ آسیای میانه و قفقاز بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به رهبری و توسط روسیه و عمدتا با هدف متحد نگه داشتن جمهوری‌های سابق و نیز برای محدود کردن گسترش ناتو و نفوذ آمریکا بنیان گذاشته شد تا مسکو همچنان بازیگر اصلی در آسیای مرکزی و قفقاز باقی بماند. اعضای کنونی این سازمان عبارتند از: روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و بلاروس.جمهوری آذربایجان، ازبکستان و گرجستان از اعضای سابق این پیمان بودند که از آن خارج شدند. افغانستان و صربستان اعضای ناظر در این پیمان هستند.
حمله به اقامتگاه سابق ریاست جمهوری در آلماتی
رسانه های محلی گزارش دادند که ساختمان به دست تظاهرکنندگان افتاده است و صدای تیراندازی در بیرون محوطه شنیده می‌شود.با این حال گفته می‌شود که قاسم ژُمارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان در زمان حمله معترضان در ساختمان اقامتگاه قدیمی ریاست جمهوری حضور نداشت، زیرا وی در حال حاضر از نورسلطان، پایتخت جدید قزاقستان اوضاع کشور را مدیریت می‌کند.ساختمانی که در آلماتی مورد حمله معترضان قرار گرفته «محل اقامت قدیمی» روسای جمهوری است و رئیس دولت پیش از انتقال پایتخت قزاقستان به نورسلطان در سال ۱۹۹۷ در آنجا مستقر بود.با این حال، این مجتمع در یک منطقه دولتی واقع شده و همچنان وضعیت رسمی خود را حفظ کرده است.معترضان روز چهارشنبه در شهر دو میلیون نفری آلماتی وارد دفتر شهردار و چندین ساختمان دولتی دیگر شدند.راشا تودی در گزارش خود می‌افزاید: درگیری‌ها در بخش‌های مختلف آلماتی در جریان است و برخی از معترضان از سلاح گرم علیه ارتش و پلیس استفاده می‌کنند.آخرین خبرها از قزاقستان همانطور که برخی خبرگزاری‌ها با انتشار ویدیویی‌هایی اختصاصی از آن خبر داده‌اند حکایت از قطع و اختلال شبکه اینترنت و تردد خوردوهای امنیتی در خیابان های مرکزی پایتخت این کشور دارد.
اشغال ساختمان شهرداری آلماتی
این در حالیست که تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی حکایت از آن دارد که صدها معترض صبح چهارشنبه با ورود به ساختمان شهرداری آلماتی، این مهم‌ترین مرکز اداری شهر را تصرف کرده اند. مقام‌های دولت قزاقستان می‌گویند دست‌کم ۲۰۰ نفر در جریان اعتراض‌های دیروز و امروز بازداشت شده اند.وزارت امور خارجه روسیه روز چهارشنبه با انتشار بیانیه‌ای دولت و مخالفان در قزاقستان را به گفت‌وگو به جای شورش دعوت کرد. روسیه، طبیعتا بزرگ‌تری متحد این کشور آسیای میانه است.وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه خود آورده است: «ما طرفدار یک راه حل صلح‌آمیز در چارچوب حقوقی و قانون اساسی و بر مبنای گفت‌وگو هستیم. ما با شورش و خشونت در خیابان مخالفیم.»از سوی دیگر دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین نیز روز چهارشنبه ضمن تاکید بر حل مسالمت آمیز اعتراض‌های جاری در قزاقستان و توانایی دولت این کشور برای مدیریت بحران، نسبت به هرگونه مدخله خارجی در این کشور هشدار داد.«ریا نووستی»، خبرگزاری بین‌المللی روسیه با انتشار گزارشی در این خصوص به نقل از آقای پسکوف اعلام کرد که قزاقستان برای مقابله با اعتراض‌ها به افزایش قیمت سوخت که سبب استعفای دولت این کشور شد از مسکو درخواست کمک نکرده است.
روسیه به شدت نسبت به ناآرامی در جمهوری‌های شوروی سابق که آنها را بخشی از حوزه نفوذ خود می داند، حساس است و در گذشته غرب را به دامن زدن به ناآرامی و انقلاب در کشورهایی مانند گرجستان و اوکراین متهم کرده بود.وزارت خارجه روسیه اعلام کرده که این کشور از نزدیک وضعیت همسایه جنوبی خود را زیر نظر گرفته و بر «عادی‌سازی اوضاع در سریع‌ترین شکل ممکن» تاکید دارد.در بیانیه وزارت خارجه روسیه از ادبیات محتاطانه تری نسبت به سخنان توکایف استفاده شده بود، رئیس جمهوری قزاقستان پیش‌تر به صراحت عامل ناآرامی و خشونت‌ها در کشورش را تحریک کنندگان داخلی و خارجی معرفی کرده بود.قاسم ژُمارت توکایف جانشین رهبر پیشین قزاقستان، نورسلطان نظربایف ۸۱ ساله است که از سال ۱۹۸۹ به مدت ۳۰ سال بر قزاقستان حکومت کرده و تا پایان دوره صدارت خود قدرت و نفوذش را حفظ کرده بود.
واکنش آمریکا
ایالات متحده آمریکا در نخستین واکنش به خشونت و ناآرامی‌های قزاقستان که در پی اعلام افزایش سوخت اغلب نقاط این کشور را در بر گرفته، از مقامات قزاق خواست در برخورد با معترضان خویشتنداری در پیش گیرند.جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید روز چهارشنبه در حالی مقامات قزاقستان را به نمایندگی از دولت ایالات متحده به خویشتتن داری فراخواند که در سراسر این کشور وضعیت اضطراری برقرار شده است.به گفته سخنگوی کاخ سفید، دولت آمریکا مقامات کشور قزاقستان را به خویشتنداری دعوت می‌کند و خواهان برپایی تظاهرات به شیوه‌ای مسالمت آمیز در این کشور است.جن ساکی همچنین از آنچه وی «ادعاهای دیوانه‌وار» روسیه مبنی بر دست داشتن ایالات متحده در ناآرامی‌های قزاقستان خواند به شدت انتقاد کرد و گفت: «این ادعا کاملا نادرست است و بخشی از استراتژی ترویج اطلاعات نادرست و جعلی از سوی روسیه محسوب می‌شود.»
اعتراض گسترده در قزاقستان ناشی از چیست؟
جنبش اخیر به دنبال اعتراض مردم خشمگین به افزایش بهای بنزین و پس از آن بهای گاز مورد نیاز خودروها پدیدار شد و از روز یکشنبه در چندین شهر بالا گرفت. تظاهرات در کشور قزاقستان قانونا ممنوع بوده و این گونه تجمعات نادر است.قزاقستان، این بزرگ‌ترین اقتصاد آسیای مرکزی در گذشته به نرخ‌های رشد دو رقمی عادت کرده بود، اما اخیرا از کاهش قیمت نفت و بحران اقتصادی در روسیه رنج می‌برد، دو عاملی که منجر به کاهش ارزش واحد پولش «تنگه» و تورم شدید شده است.دو خبرنگار خبرگزاری فرانسه که روز سه‌شنبه شاهد تیراندازی پلیس برای متفرق کردن جمعیت در آلماتی بودند، شمار معترضان را حداقل ۵ هزار براورد کرده‌اند. آنها گفته‌اند که در آن شب پیام‌رسان‌های واتس‌اپ، تلگرام و سیگنال در قزاقستان قطع شده‌اند.نقطه آغاز اعتراضات روز یکشنبه پس از اعلام افزایش قیمت گاز مایع طبیعی، ال‌ان‌جی در شهر «ژانائوزن» واقع در منطقه‌ای سرشار از منابع طبیعی در غرب کشور آغاز شد و سپس به شهر بزرگ دیگر منطقه یعنی آق‌داغ در ساحل دریای خزر گسترش یافت.عصر روز سه‌شنبه، مقامات تلاش کردند ضمن موافقت با کاهش قیمت ال‌ان‌جی، وضعیت را آرام کنند و نرخ آن را در منطقه بحران‌زده ۵۰ تنگه (۰.۱ یورو) در هر لیتر اعلام کردند. بهای افزایش یافته قبلی که از ابتدای سال میلادی جاری اعمال شده بود، ۱۲۰ تنگه بود. اما این وعده کارساز نبود و معترضان خواستار گفتگو با رئیس جمهور شدند.شهر «ژانائوزن» در گذشته یک بار دیگر نیز صحنه مرگبارترین ناآرامی‌هایی بود که قزاقستان از زمان استقلال از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ به خود دیده بود. در سال ۲۰۱۱ دست کم ۱۴ تن از کارگرانی که به شرایط کار و پایین بودن دستمزدشان در یک سایت نفتی در این منطقه راهپیمایی کرده بودند، در جریان سرکوب دولتی به دست نیروهای پلیس کشته شدند.استان مین‌قشلاق که شهر «ژانائوزن» در آن واقع شده است، به ال‌ان‌جی به عنوان منبع اصلی سوخت خودروها وابسته است. هر گونه افزایش قیمت این کالا منجر به افزایش قیمت محصولات غذایی می‌شود خود که از زمان شروع همه‌گیری ویروس کرونا در حال افزایش بوده است.
یورونیوز
