به نظر می‌رسد برنامه‌های عراق در حوزه پالایش بدون در نظرگرفتن سودآوری اقتصادی و تولید پایدار و رقابتی و با انگیزه‌های سیاسی طراحی شده است.
به گزارش صدانیوز،عراقی‌ها سالانه ۵/ ۲ میلیارد دلار برای واردات فرآورده‌های نفتی هزینه می‌کنند؛ بازاری که با توجه به وضعیت نامطلوب صنعت پالایشی این کشور می‌تواند هدف بزرگی برای جمهوری اسلامی ایران باشد.
هم‌اکنون کشورمان با مازاد فرآورده‌های نفتی مواجه است که بخش اعظمی از آن صادر می‌شود؛ بازار‌های منطقه‌ای به دلیل آنکه نیازمند راهکار‌های گرانقیمت برای دورزدن تحریم‌ها نبوده و خدمات لجستیکی بسیار ارزان‌تر از صادرات دریایی است، باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد به‌ویژه عراق که هم‌اکنون اصلی‌ترین مشتری گاز و برق ایران نیز است. بغداد و سایر شهر‌های این کشور با گرمای تابستان و در اکثر روز‌ها با دمای بالای ۴۵درجه سانتیگراد روبه‌رو هستند. هرچند قطع برق خشم مردم را به دنبال داشته است. اما در این شرایط، رهبران این کشور برای توسعه صنعت پایین‌دستی در حال برنامه‌ریزی هستند. این اقدامات در شرایط کنونی برای مردم تا حدودی ابهام برانگیز است. مردم معتقدند واقع‌گرایی نیاز امروز کشورشان است.
تنها یک پالایشگاه
تنها پالایشگاه عراق که با ظرفیت کامل در حال فعالیت است، در شعیبه و نزدیکی هاب بصره قرار دارد. این مجتمع با ظرفیت ۲۱۰هزار بشکه در روز، سوخت مناطق جنوبی عراق را تأمین می‌کند. در شرایط عادی، شعیبه باید با چهار واحد پالایشی روزانه ۲۸۰هزار بشکه نفت را پالایش کند، اما واقعیت این است که عراق کشوری وابسته به نفت و درگیر جنگی فرسایشی در قلب خاورمیانه و همه گیری ویروس کروناست.
شعیبه با مجموعه مختلفی از مشکلات در سال‌های اخیر روبه‌رو بوده است. آب رود مجاور پالایشگاه که در مراحل پالایشی استفاده می‌شود، به شدت شور شده و در موارد زیادی به این دلیل باعث توقف فعالیت پالایشگاه شده است. همچنین به دلیل همه‌گیری کرونا، تقاضای سوخت کاهش یافته است، هرچند مدیران صنعت نفت عراق بخش اعظم کاهش تقاضا را به پالایشگاه بیجی واگذار کرده‌اند.
پالایشگاه شعیبه برای تأمین فرآورده‌های نفتی جنوب عراق تأسیس شده و پالایشگاه ۱۴۰هزار بشکه‌ای الدوره نیز برای تأمین سوخت بغداد ساخته شده است. پالایشگاه بیجی (واقع در ۱۳۰ کیلومتری بغداد) به دلیل تصرف آن توسط داعش و بازپس‌گیری آن در سال ۲۰۱۵ میلادی، با صدمات زیادی روبه‌رو شده است.
وضعیت بیجی
وزیر نفت عراق هفته گذشته، ضرب‌الاجلی برای تکمیل عملیات بازسازی این پالایشگاه ۳۱۰ هزار بشکه‌ای اعلام کرد. این تأسیسات با بیشترین آسیب در دوره داعش روبه‌رو شده و از نظر اسمی، پالایشگاه بیجی از سه بخش مختلف تشکیل شده است: صلاح‌الدین ۱ و ۲ (هرکدام با ظرفیت ۷۰هزار بشکه در روز) و تأسیسات شمالی (با ظرفیت ۱۷۰هزار بشکه در روز). هم‌اکنون تنها پالایشگاه صلاح‌الدین۲ با ظرفیت کامل در حال کار است و پالایشگاه صلاح‌الدین۱ با وجود تکمیل واحد‌های هیدروژن و گازوییل همچنان راه‌اندازی نشده است. در پالایشگاه شمالی نیز باید عملیات اورهال انجام گردد.
دولت جدید عراق اعلام کرده است براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سال ۲۰۲۳ میلادی، مجموعه پالایشگاه‌های بیجی به صورت کامل عملیاتی خواهد شد. عراقی‌ها با وجود مشکلات ارزی و کمبود بودجه برای تأمین ارز مورد نیاز، برای بازسازی تأسیسات پالایشگاهی خود مصمم هستند.
این برنامه دولت جدید عراق را نمی‌توان یک موفقیت دانست؛ چراکه پروژه‌های پالایشی و پایین دستی این کشور با مشکل کمبود بودجه و تأخیر‌های زمانی چشمگیر روبه‌رو هستند.
رهبران عراق اعلام کرده‌اند مجموع ظرفیت پنج پالایشگاه جدید در حال احداث خاورمیانه ۷۹۰هزار بشکه در روز است، اما با افتخار در عراق، توسعه و رو آمدی پنج پالایشگاه کرکوک (۷۰ هزار بشکه در روز)، وسیط (۱۴۰ هزار بشکه در روز)، نصیریه (۱۴۰ هزار بشکه در روز)، بصره (۱۴۰ هزار بشکه در روز) و الفاو (۳۰۰ هزار بشکه در روز) در حال اجراست.
در شرایط کنونی عده‌ای از کارشناسان معتقدند با وجود تلاش بغداد برای راه‌اندازی سریع‌تر پالایشگاه شعیبه، ضرورتی برای ساخت دو پالایشگاه جدید در بصره با ظرفیت ۴۴۰ هزار بشکه وجود ندارد.
شکست در پالایش
به نظر می‌رسد برنامه‌های عراق در حوزه پالایش بدون در نظرگرفتن سودآوری اقتصادی و تولید پایدار و رقابتی و با انگیزه‌های سیاسی طراحی شده است. به علاوه، در کربلا نیز ساخت یک پالایشگاه با ظرفیت ۱۴۰ هزار بشکه در روز برنامه‌ریزی شده که نخستین پالایشگاه جدید ساخته شده در عراق در چهار دهه اخیر خواهد بود.
براساس گزارش وزارت نفت عراق، این پالایشگاه ۸۸درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در سال ۲۰۲۳ میلادی راه‌اندازی خواهد شد. این موعد با اتمام عملیات نوسازی پالایشگاه‌های قدیمی عراق همزمان خواهد بود.
شهر کربلا میان دو شهر بغداد و نجف قرار دارد و شرکت کره‌ای هیوندایی، رهبری کنسرسیوم این پروژه ۴/ ۶ میلیارد دلاری را بر عهده دارد. همانند سایر پروژه‌های نفتی عراق، این پروژه نیز با پنج سال عقب‌ماندگی روبه‌رو است. ناتوانی بغداد در تأمین بودجه پروژه، مهم‌ترین دلیل عقب‌ماندگی اجرای طرح اعلام شده است.
در شمال عراق و اقلیم خودمختار کردستان، پالایشگاه اربیل با مشکل فقدان نیروگاه برق روبه‌رو است. پالایشگاه کالاک با ظرفیت ۱۱۰ هزار بشکه در روز نیز فاصله زیادی با ظرفیت کامل عملیاتی خود دارد. این پالایشگاه در سال‌های اخیر با ۲۰تا ۳۰ درصد ظرفیت فعالیت داشته و پالایشگاه نینوا با ظرفیت ۶۰ هزار بشکه در روز، تنها پالایشگاه منطقه شمال عراق است که کم و بیش با ظرفیت کامل خود فعالیت می‌کند، اما به دلیل تعهدات اوپک پلاس و کمبود بودجه برای توسعه فعالیت‌های بالادستی، تأمین خوراک پالایشگاه‌های اقلیم کردستان نیز با چالش روبه‌رو بوده است.
